czwartek, 16 października 2014

Gorzka jesień…







   Toczę tu różne opowieści. Przeważnie pozytywne, krzepiące i budzące nadzieję na istnienie gdzieś dobrego, bezpiecznego świata i mieszkających w nim szczęśliwych, sprawiedliwie potraktowanych przez los, przyjaznych sobie nawzajem ludzi. Jednak każdy medal ma dwie strony a niektóre historie ciąg dalszy, który czasem odziera je, niestety, z baśniowej, sielskiej aury. Idąc tym tropem chcę Wam opowiedzieć o pewnych naszych serdecznych znajomych poznanych kilka lat temu w jednej z sąsiednich wsi. Na potrzeby tego bloga nazwałam ich Nowakami. Byliśmy wówczas nowi w tych okolicach a w związku z tym nastawieni bardzo entuzjastycznie do wszystkiego. Patrzyliśmy na wiele spraw przez różowe okulary. Chcieliśmy tak patrzeć. Dopiero z czasem zaczęły pojawiać się pewne kręgi na wodzie otaczającej nas rzeczywistości zaburzając jej gładkość, niewinność, piękno i spokój. Pewne znajomości się pokończyły, pewne pogłębiły. O niektórych sprawach, chcąc nie chcąc, wiemy znacznie więcej, niż cztery lata temu. Dojrzewamy wraz z kolejnymi, spędzanymi na Pogórzu jesieniami…

   ( Jest coś, co przeszkadza mi się skupić na pisaniu, a jednocześnie dziwnie nastrojem do treści tego, co zamierzam napisać pasuje. Otóż zza góry dochodzi do mnie co kilka minut monotonny, żałosny ryk. To krowa rozpacza nad utratą swego synka, cielaczka. Szuka go wciąż, nawołuje, nasłuchuje przez chwilę i znowu ryczy…Jednak cielak jej nie odpowie. Nie przyjdzie i nie otrze się ufnym łbem o jej bok. Nie possie ogromnego, pełnego słodkiego mleka wymienia. Urósł bowiem należycie i jak na byczka przystało przybrał znacznie na wadze a więc został sprzedany. Kilka dni temu odjechał do nowego życia albo nie życia. Wiedziałam, że tak z nim będzie, ale ryk tej biednej krowy jest ponad moje siły…)

   Akurat tamtego popołudnia, gdy z gospodarstwa zza góry zabrano cielaczka Stefcia i Grzegorz Nowakowie niespodziewanie wpadli do nas w odwiedziny. Tak się już między nami utarło, że odwiedzamy się, kiedy mamy akurat wolną chwilę, przejazdem w drodze do sklepu albo lasu.
Oboje nasi przyjaciele są rośli. Otyli. Schorowani. W dość podeszłym już wieku. Wciąż jednak usiłujący radzić sobie samodzielnie i bardzo niechętnie przyjmujący od kogoś pomoc. Spragnieni wieści ze świata. A przy tym zazwyczaj otwarci, serdeczni, pełni humoru i specyficznego ciepła. Tego popołudnia Cezary naprawiał akurat psujący się w nieskończoność traktor. Ja byłam w trakcie gotowania zupy grzybowej (znowu tego ranka udało nam się znaleźć parę zdrowych, ogromnych prawdziwków!). Pogoda była przecudna jak na październik. Słoneczna, ciepła i bezwietrzna. Bordowo – różowo - złote listeczki drzew owocowych ozdabiały wspaniałym konfetti nasz trawnik między domem a budynkiem gospodarczym.
Nasi goście ciężko dysząc wykaraskali się ze swojego maleńkiego autka i z uśmiechem przywitali z nami pod dziką czereśnią.

- A my w lesie naszym byli i przy okazji postanowilim do was zajrzeć i zapytać, co słychać – zagaił Grzegorz i rozglądając się ciekawie po obejściu zakasłał charkotliwie.
- Ja już się pomału kończę, to trzeba jeszcze przyjaciół odwiedzać, póki jako tako da się dojechać! – zaśmiał się po chwili starszy mężczyzna, a poprawiwszy sobie aparat słuchowy w uchu i familiarnie poklepawszy Cezarego po plecach usiadł przy nim na ławie z trudem mieszcząc się za stołem.
   Po chwili obaj mężczyźni pogrążyli się w rozmowie a właściwie głośnym monologu Grzegorza o problemach ze zdrowiem przerywanym tylko grzecznym potakiwaniem mego męża. Natomiast Stefcia Nowakowa spoczęła przy mnie na naszej podwórzowej kanapie i głaszcząc serdecznie Zuzię zdała pokrótce relację z ostatnich wydarzeń u nich a potem wypytywała z życzliwym zainteresowaniem o nasze sprawy.

- U nas właściwie nic nowego. Najważniejsze, że drzewo mamy zgromadzone na zimę i przetworów pełno w spiżarni. Z głodu i z zimna chyba nie pomrzemy! A poza tym dzień za dniem biegnie tak szybko, takie to wszystko do siebie podobne, że nawet nie pamiętam, co robiłam wczoraj!– odrzekłam, patrząc z troską na spuchnięte nogi Stefci, na jej chorobliwie podkrążone, lecz przy tym wciąż piękne, błękitne oczy. Uśmiechnęła się. Jednak w tym uśmiechu kryło się jakieś roztargnienie zmieszane z irytacją, zgryzotą i goryczą. Zerknęła przez moment na swego hałaśliwie rozgadanego męża. Pokiwała głową. Wzruszyła ramionami z niechęcią a potem kontynuowała pieszczenie puszystego karku i uszu Zuzi. Szepcząc coś cichutko przebierała delikatnie dłońmi w miękkiej, gęstej sierści naszego dużego, sympatycznego psa.  Zauważyłam, że ramiona kobiety drżały od jak gdyby z trudem powstrzymywanego płaczu. Przypomniało mi się wówczas jak Stefcia opowiadała kiedyś o swojej młodości, o niezwykle gorącym między nią a Grzegorzem uczuciu i o tym jak się potem na mężu wiele razy zawiodła i po wielekroć cierpiała...

- Widocznie to trwa, to się powtarza, wciąż jej dokucza… - zaszeptało coś w mym sercu smutnym zrozumieniem i zamyśliłam się patrząc na wirujące razem z wiatrem ostatnie liście opadające teraz z naszej wciąż urokliwej, jesiennej trześni…A obok mnie trwali Nowakowie w późnej jesieni swego pożycia. I wyglądało na to, że nie jest to piękna, zgodna i spokojna jesień…

   Nagle z tego niewesołego zamyślenia wyrwało mnie ciche warknięcie psa i kobiecy jęk. Stefcia podskoczyła przestraszona i przycisnęła się do mnie ciężko dysząc i dygocząc nerwowo.

- Och, ta Zuzia! Ni stąd ni zowąd warknęła na mnie. Zębiska pokazała. A przecież ja jej nic nie zrobiłam. Tylko głaskałam. Tak się kiedyś z nią lubiłyśmy a teraz, co…? – skarżyła się kobieta wstrząśnięta nieprzyjemnym zachowaniem naszej tak zwykle przyjaznej i łagodnej suki. 

   Zrobiło mi się głupio i wstyd za psinę. Krzyknęłam na nią i kazałam natychmiast odejść. Podkuliła ogon i schowała się pod stołem patrząc na mnie z wyrzutem.

 - Co też siedzi w głowie mojej kochanej suczki?! Dlaczego się tak zachowała? To nie pierwszy raz Zuzia przejawia takie dziwactwa. Wiem, że nie lubi, gdy dotyka się ją w pewnym miejscu na karku. I nie znosi przedłużającej się ponad miarę natarczywej pieszczotliwości obcych. Ale Stefcia do obcych przecież nie należała! – rozmyślałam niespokojnie.

Tuliłam przyjaciółkę teraz i uspokajałam, przepraszając za zachowanie psa. Jednak w Stefci to zdarzenie z Zuzią obaliło chyba wewnętrzną tamę i pozwoliło na wylanie się z niej fali żałosnych zwierzeń, które do tej pory jakoś w sobie tłumiła, lecz które najwidoczniej potrzebowały ujścia.

- On też tak na mnie warczy! O byle co! Już w ogóle dogadać się z nim nie mogę. Pieniądze na wszystko wydziela. Na wszystko żałuje. Tylko na łapówki dla doktorów nie! I na swoje leki. On panicznie boi się śmierci a czuje, że to już blisko! Bardzo blisko! – wyszeptała nagle wprost do mojego ucha i zerkając ni to z politowaniem ni to z żalem na Grzegorza dodała:
-  Serce mu coraz bardziej doskwiera! Jak on jęczy po nocach! Jak się o siebie trzęsie! Teraz to zrobiłby wszystko żeby tylko jeszcze trochę pożyć, a jak prosiłam by nie chlał tyle, to zawsze tylko pyskował a potem dalej bimber i piwsko żłopał!
- A wszystko w gospodarstwie na mojej głowie! On tylko leży i komenderuje!
- Chciałam kuchnię i pokoje pobielić. Odnowić trochę na zimę. Nie pozwalał. Że niby będzie mu to śmierdzieć! No to prosiłam Boga, żeby poszedł choć na parę dni do szpitala, to wtedy nareszcie za tę robotę się wezmę.
- No i poleżał w zeszłym tygodniu trzy dni na badaniach. A ja się uwijałam w tym czasie jak mrówka. Omal ducha z wysiłku nie wyzionęłam! Pomalowałam sama dwa pokoje, łącznie z drzwiami i kaloryferami. Nawet sufity odnowiłam, po drabinie się wspinając jak młódka. I taką miałam głupią nadzieję, że mnie za to pochwali, doceni wreszcie…A on co? Nawet tego po powrocie nie zauważył. Tylko z miejsca do lodówki zajrzał i zrobił mi awanturę, że nie ma jego ulubionego salcesonu! A że mu ulubione pierogi z serem zrobiłam, to go wcale nie obeszło!
- I do tego w końcu doszło, że wytrzymać już z nim nie mogę. Wszystko mnie w nim drażni, denerwuje!
- A dziwaczny się taki zrobił i zapominalski, jakby jaka wariacja go brała! No złości się o byle co i nikt już się z nim dogadać nie potrafi. Nawet jego córki ukochane.
- A przecież ja też jestem poważnie chora! Przecież też ledwo chodzę a wciąż jak jakaś służąca dla niego. Oj, dolo, dolo!! Ile ja się nacierpię, napłaczę w cichości…
- No, bo po co to wszystko, Olusiu? No powiedz, po co? Takie życie, nie życie…

   Stefcia umilkła na moment. Westchnęła głęboko a potem, jak gdyby kończąc ostatecznie swe zwierzenie wytoczyła największą armatę, dodając:

- Chciałabym żeby umarł. Tak, naprawdę bym tego bardzo chciała! A ja żebym mogła pożyć jeszcze sama przynajmniej dwa lata. Nareszcie w spokoju i w ciszy. Dzieci by mnie odwiedzały i pomagały, bo teraz to nawet nie chcą do nas przyjeżdżać za często, tak im ojciec dokucza i histeriami swoimi zamęcza.

- I nie bałabyś się samotności? I tej ciszy, gdy nie ma się do kogo odezwać? Dałabyś sobie radę sama? – zapytałam cicho zdruzgotana zupełnie jej słowami. Zimno mi się nagle zrobiło i to do niedawna miłe, październikowe popołudnie zdało mi się lodowato listopadowe.

- Pewnie, że bym dała! O wiele lepiej niż z nim! Tym, tym…Diabłem! – sapnęła i rozkaszlała się strasznie. Z głębi oskrzeli i płuc. Atak kasłania trwał i trwał a bordowa na twarzy kobieta z trudem łapała powietrze.

- Stefciu! Zrobiłam niedawno syrop z kaliny. Zaraz ci przyniosę. I herbaty lipowej naparzę. Bardzo mi się twój kaszel nie podoba – zawołałam i pobiegłam do domu.

   Biegałam tak po kilka razy przynosząc na tacy czajnik herbaty, butelkę syropu, szklanki, talerze zupy grzybowej a w końcu nalewkę na kwiatach dzikiego bzu, ponoć bardzo dobrą na przeziębienia. Chciałam ugościć jak najlepiej państwa Nowaków. Odgonić te ciemne chmury, które zawisły nad naszym siedliskiem. Sprawić by nam wszystkim było razem miło jak zawsze a Stefcia by zapomniała choć na chwilę o swych żalach i frustracjach. Chciałam dobrze a wyszło źle, bo jak tylko Grzegorz zobaczył zastawiony stół, to nie wiadomo czemu zerwał się na równe nogi. Wrzasnął, że nic jeść ani pić nie ma zamiaru i zły na cały świat potruchtał do samochodu, krzycząc z daleka do żony, że też ma się natychmiast zbierać. A ona nie chcąc robić mi przykrości zajadała w pośpiechu zupę grzybową, parząc się aż w usta i nie zwracając uwagi na uparcie trąbiącego klaksonem auta i popędzającego ją w ten sposób wściekłego męża .

- Ale dlaczego on się tak zachowuje? O co się obraził? – wyjąkaliśmy z Cezarym patrząc na siebie zbaraniałym wzrokiem i doszukując się w sobie jakiejś winy.

- Mówiłam Oli dopiero co, że tak zdziwaczał, iż wytrzymać z nim nie można? No to sami widzicie! Nie gniewajcie się, kochani. On potem nawet nie będzie pamiętał, że tak narozrabiał, że taki afront wam zrobił. Całkiem mu już pamięć szwankuje – usiłowała przepraszać i tłumaczyć zdumiewające zachowanie męża Stefcia a potem wstała i żegnając się z nami dodała pełnym rezygnacji głosem:

- A z każdym dniem będzie gorzej. Ja to wiem…

   Odjechali wreszcie…Został po nich tylko szary tuman kurzu na drodze a pojedyncze listki dzikiej czereśni drżały nerwowo, szykując się lada chwila do opadnięcia. Siedząc na ławce pod trześnią wychyliliśmy z Cezarym po kieliszku nalewki. Tak dla zdrowotności i w nadziei powrotu dobrego humoru. Zuzia wyszła spod stołu machając do nas radośnie ogonem. Słońce zalśniło w resztce wody w naszym stawie. Kury ospale zajadały ziemniaki ze śrutą i pogdakiwały leniwie. I wszystko było jak gdyby nigdy nic. Miły październik z powrotem brał w czułą opiekę nasze siedlisko. I tylko krowa w gospodarstwie za górą nie przestawała ryczeć w nadziei, że wreszcie jej wytęskniony cielak wróci…


25 komentarzy:

  1. Oj jaki smutny post............. smutny i przejmujący... !!

    Olu ściskam Cię serdecznie..

    OdpowiedzUsuń
  2. Jak to niektorzy robia innym z zycia pieklo! Jakby sami mieli zyc wiecznie.
    I faktycznie na starosc ich zachowanie sie pogarsza, choroby ciala i umyslu nasilaja. Szkoda tej Nowakowej.
    Buzinki, Olu :***

    OdpowiedzUsuń
  3. Smutno, i powiało jakimś takim chłodem, zapowiedzią jesieni nie tak pięknej jak ostatnie miesiące.
    Hm, warto pielęgnować w sobie tę choćby szczyptę dobra i ciepła, żeby starczyło do końca...

    Uściski, dobrzy ludzie, dobrej nocy. :**

    OdpowiedzUsuń
  4. Rozumiem Stefcię, że sama by sobie pożyła. Naprawdę krzyż musi dźwigać. Współczuję jej i... tej krowie, Olu, chyba nie zasnę...

    OdpowiedzUsuń
  5. Tak to bywa, gdy ludzie się niewłaściwie dobierają. Na domiar złego, poniektórzy na starość zamiast złagodnieć, robią się wprost nie do zniesienia. Nie przejmuj się tym, Oleńko, najważniejsze, że Wasza miłość kwitnie. I tak mi tu, kochani, trzymać!:)))*.

    OdpowiedzUsuń
  6. smutne... a ileż par żyje podobnie! dzisiaj rozmawiałam z przyjaciółką która walczy o swoje małżeństwo... :( trudno jest się dobrać... a jeszcze trudniej wytrwać... ale my wiemy, że się da! i tego optymistycznego akcentu się trzymamy!
    Lubię tu z Wami być... i słuchać, nawet smutnych, opowieści... :) :******

    OdpowiedzUsuń
  7. Być może to rozwijający się Alzheimer, może coś innego.
    Życzyłam mojemu tacie spokojnej, cichej śmierci, bez lęku, gdy jego duch krążył po innych światach, a udręczone ciało przeżywało męki i zabijało po kawałku moją mamę. To było dobre, pełne miłości życzenie.
    Czy znasz film "Miłość" Haneke? Film, który przewraca świat do góry nogami, miesza serce z flakami.
    Mój mąż pracuje w DPS-e dla chorych psychicznie. Są tam mężczyźni w różnym wieku, konkretnie zdiagnozowani lub nie. Agresywni lub obojętni lub całkiem zwyczajni. Większość z nich jest zadowolona ze swojego obecnego życia. Ich rodziny również .....
    To wszystko jest potwornie trudne.
    Ściskam Olu

    OdpowiedzUsuń
  8. Biedne życie Nowakowej....... pewnie krutie to zabrzmi, ale niestety prawda to, że tylko śmierć męża będzie dla niej wybawieniem i tej nadzieji się kobiecina trzyma...;(

    OdpowiedzUsuń
  9. Znam ludzi z tzw. trudnym charakterem! Z biegiem lat ta " trudność" sie potęguje i jest nie do wytrzymania. Rozumiem Stefcię, to okrutne, gdy najbliższy człowiek staje się katem...

    OdpowiedzUsuń
  10. Jakże ważna jest przyjaźń między małżonkami, właśnie na stare lata, żeby nie zwalczać się wzajemnie, nie wbijać szpil, nawet dzieci nie mają ochoty przyjeżdżać do takiego domu; ale i choroba czasami robi spustoszenie w psychice, niezależnie od chęci; życzę wszystkim, żebyśmy w sprawności ciała i umysłu, i łagodności, dotrwali do późnej jesieni naszego życia; serdeczności ślę.

    OdpowiedzUsuń
  11. Ilez jest tej gorzkiej jesieni wokol nas...i nie tylko jesieni.
    Gdzie jest milosc, ktora polaczyla dwojga ludzi ? Gdzie bliskosc, tesknota ?
    Egoizm, bycie panem i wladca wobec towarzysza naszego zycia jest bardzo zlym kierunkiem. Unieszczesliwia. Powoduje zgorzknialosc.
    Trudne to wszystko...
    Pozdrawiam Cie Olenko bardzo serdecznie :***

    OdpowiedzUsuń
  12. Bo tak czasami w życiu bywa,że zgubi się ta nasza miłość w życiu codziennym. Jeśli ją pielęgnujemy ona starzeje się razem z nami i jesteśmy dla siebie wyrozumiali i wspieramy się na dobre i złe.
    Bo gdy te ciemne strony naszej natury zbytnio dojdą na starość do głosu, wtedy stwarzamy sobie piekło na ziemi.
    Oleńko pozdrawiam serdeczności zostawiam

    OdpowiedzUsuń
  13. oj powiało strasznie smutkiem... tak niewiele z ludzi ma naprawdę spokojną starość przed sobą.....

    OdpowiedzUsuń
  14. Smutno.
    Też spotykam takie Stefcie. Tak bardzo mi żal, że te ich jesienie życia takie gorzkie i bolesne. Często to choroba duszy. Nie wszyscy trafią do lekarza, nie zawsze lekarz jest mądry. Znam też takie Stefcie, które zaczęły zupełnie nowe, lepsze życie po odejściu ich Grzegorzy. To jest podwójnie smutne.
    Pozdrawiam Was Olu.

    OdpowiedzUsuń
  15. Wierze, ze mozna sie zmienic i byc lepszym czlowiekiem, ale trzecba CHCIEC cos zrobic ze swoim zyciem, ktore przeciez nie trwa wiecznie...
    Serdecznosci
    Judith

    OdpowiedzUsuń
  16. Tak sobie ten smutek radośnie hula w powietrzu. Nie wiem, jak temu zaradzić.

    OdpowiedzUsuń
  17. Nie niszczyć siebie. Tylko tyle.
    Gdy młodość myśli się że starość nigdy nie nadejdzie, gdy zdrowie, myśli się że zawsze będzie.
    A gdy przychodzi czas jesieni, zbiory pojawiają się tylko takie jakie sieliśmy ziarno. Pan Tadeusz zbiera tylko to co posiał, takie ma plony.
    Nikt mu w tych zbiorach nie pomoże a żona stara się jak może, tylko jej cierpliwość się skończyła. Nasz były sąsiad przed śmiercią przeprosił żonę, za zmarnowanie jej życia, alkoholik któremu na koniec życia podawano kogel mogel i paroma kroplami spirytusu. Tak sobie sami dokuczamy, nie pytając po co, dlaczego, żyjemy, używając życia i nie chcąc płacić za bezmyślność

    OdpowiedzUsuń
  18. Starosc potrafi byc okrutna i nieprzewidywalna.
    Bardzo to smutna opowiesc, ale przeciez i z takich sklada sie zycie.

    OdpowiedzUsuń
  19. ... Hmmm: "życie nie życie" hmmm...

    OdpowiedzUsuń
  20. Tyle masz empatii Olu, delikatności i taktu, ten post więcej mówi o Tobie niż o sąsiadach.

    OdpowiedzUsuń
  21. Wracam drugi raz, bo poprzednio słów mi zbrakło... To smutne, ale jak się okazuje jesień życia może być różna, tak jak ta wokół nas. Może być złota, słoneczna, pełna miłości i wyrozumiałości... ale może też smagać zimnym wiatrem i spływać ulewą łez... Komu w pieśni serca, komu w ciszy złej, życie gorzką spłynie łzą...
    Ściskam Cię mocno Oleńko z nadzieją, że Majka już skumała się ze stadem i szczęśliwie bryka po łące, póki się da! :)***

    OdpowiedzUsuń
  22. Kochani! Bardzo dziękuję Wam wszystkim za pełne wrażliwości i rozumnego namysłu komentarze. Tamto popołudnie z uwikłanymi w trudne emocje Nowakami, czas z krową żałośnie buczącą w tle oraz paroma innymi smutnymi zdarzeniami mającymi miejsce w międzyczasie odcisnęło ślad w mojej duszy. Choć wokół mnie tyle wspaniałej przestrzeni,dzikiej przyrody i ufnych, bliskich zwierząt miałam przez jakiś czas poczucie klaustrofobicznej, emocjonalnej ciasnoty, niemocy i bolesnego zagubienia. Wreszcie jednak nabrałam haustu powietrza i jak wańka wstańka podnoszę się i idę dalej. Idę i godzę się na wszystko, co niesie ze sobą czas...
    Pozdrawiam Was kochani serdecznie, wdzięczna za to, że jesteście!***

    OdpowiedzUsuń
  23. Czas goi rany lecz u Nowaków one się otwierają smutna końcówka wspólnego życia.

    OdpowiedzUsuń

Serdecznie dziękujemy za Wasze opinie i refleksje!

Etykiety

Aborygeni afirmacja życia apel apel o pomoc asymilacja Australia autoanaliza bajka bal ballada baśń Beksińscy Bieszczady blackout bliskość blog blogi bór Cesarzowa Ki Cezary chleb choroba ciastka czarny bez czas czerwiec człowieczeństwo człowiek czułość Dersu Uzała deszcz dieta dobro dom dorosłość drama drama koreańska drewno droga drzewa trawiaste Dubiecko Dwernik Kamień dwudziestolecie międzywojenne dystopia dzieciństwo dzikie bzy ekologia elektryczność erotyk fajka film flash mob fotografie fotoreportaż glebogryzarka głodówka głód gospodarstwo goście góry Góry Flindersa grass tree grill grudzień grzyby Gwiazdka historia historie wędrujące horror humor humoreska idealizm II wojna światowa informacja inność inspiracja internet jabłka Jacuś Jacuś. gospodarstwo Jacuś. lato jajka Jane Eyre Jawornik Polski jesień jesień życia kalina Kanada kanały kangury kastracja klimat klimatyzm koala kobieta koguty kolędy komputer komunikacja konfitury konflikt koniec świata konkurs konstrukcja kosmos kot koziołek kozy Kraków Kresy kryminał kryzys książka kuchnia kulinaria kury kwiaty las lato legenda lipa lipiec lis listopad literatura los ludzie luty łąka maciejka macierzyństwo magia maj malarstwo maliny mantry marzenie maska metafora mgła miasteczko odnalezionych myśli Michael Jackson Mikołaj miłość Misia mit młodość moda mróz mróż muzyka muzyka filmowa nadzieja nalewki nałóg natura niebezpieczeństwo niezapominajki noc nowoczesność Nowy Rok obyczaje ocean odchudzanie odpowiedzialność odrodzenie ogrody ogród ojczyzna opowiadanie opowiastka opowieść Orzeszkowa osa Osiecka owoce pamięć pandemia Panna Róża park pasja patriotyzm pejzaż pierniki pies pieśni pieśń piosenka piosenki pisanie płot początek podróż poezja pogoda Pogórze Dynowskie polityka Polska pomidory pomysł poprawność polityczna porady postęp pożar praca prawda prezent protest protesty przedwiośnie przedzimie przemijanie Przemyśl przepis przetrwanie przetwory przeznaczenie przygoda przyjaźń przyroda psy psychologia ptaki radość recenzja refleksja relatywizm remont repatriacja reportaż rezerwat Riverland rodzina rok rośliny rower rozmowa rozrywka rozum rymowanka rzeka samotność San sarny sąsiedzi sens życia siano sierpień silna wola siła skróty słońce słowa słowa piosenki słowianie smutek solidarność South Australia spacer spiżarnia spontaniczność spotkanie stado strych susza susza. upał szadź szczerość szczęście śmiech śmierć śnieg świat święta świt tajemnica tekst piosenki teksty piosenek tęsknota tragikomedia trauma truskawki uczucia Ukraina upał urodziny uśmiech warzywnik wędrówka wędrówki węgiel wierność wiersz wierszyk wieś wigilia Wilsons Promontory wino wiosna wiosnaekologia wirus woda wojna wolność Wołyń wrażliwość wrotycz wrzesień wschód słońca wspomnienia wspomnienie współczesność Wszechświat wychowanie wycieczka wypadki wypalanie traw zabawa zabawa blogowa zachód słońca zapasy zaproszenie zbiory zdjęcia zdrowie zielarstwo zielononóżki zielononóżki kuropatwiane zima zioła zmiany zupa Zuzia zwierzęta zwyczaje żart życie życzenia Żydzi żywokost