Wtedy i teraz…

 - Och, zimno! Strasznie zimno! – narzekamy z Cezarym widząc rano na zewnętrznym termometrze temperaturę minus siedemnaście i czując jak szybko dom wyziębił się po nocy. 

- Znowu trzeba nanieść drewna, bo wczoraj wszystko poszło! – stwierdzamy z westchnieniem i ubrawszy się na cebulkę oraz odziawszy gumofilce drepczemy po chrzęszczącym śniegu do drewutni. Tam ładujemy do wielkich koszy grube kloce i targamy to we dwoje do domu. Pieski biegają za nami w tę i we wtę. Ale mają zabawę! Plączą się pod nogami. Gonią się po całym ogrodzie. Na oknach budynku gospodarczego mróz wymalował abstrakcyjne esy floresy. Coraz więcej sopli zwisa z dachu. 

   Rozładowujemy drewno do wielkiej skrzyni w kotłowni i idziemy znowu po następny ładunek. I tak kilka razy. Zgromadzonego latem a potem pracowicie zwiezionego pod wiatę i do budynku gospodarczego drzewa ubywa w coraz większym tempie. A zdawało się nam, że tyle go mamy! Trzeba przynieść dwa kosze drobniejszego drewna pod kuchnię i skrzynkę drewienek rozpałkowych. Do tego jeszcze przyda się worek trocin i kawałek grubego kartonu.  Uff! Na dzisiaj dosyć noszenia. Starczy tego dobrego. I dobrze, bo nasze kręgosłupy czują to boleśnie. 

   Rozpalam w kuchni i przymykam do niej drzwi, żeby ciepło nie uciekało na korytarz. Zadowolone psy ładują się na kanapę i fotel. Na piecu gotują się wątroby i porcje rosołowe dla zwierząt. Woda bulgocze w czajniku. Zaparzam dla nas mielony len. Grzeję też garnek zupy. Grzybówka, barszcz, rosół albo jarzynowa – żelazny zestaw u Jaworów, dobry na śniadanie, obiad i kolację. Cezary podsmaża na patelni kilka jajek oraz parę kromek czerstwego chleba. Naciera go czosnkiem. Upojny zapach wwierca się w nozdrza. Śniadanko gotowe. Och, jak przyjemnie chrupie ten chleb! Zaparzamy jeszcze kawę. Więcej nam nic nie trzeba. 

  Siedzimy w kuchni przy oknie. Skrzący za oknem śnieg wygląda groźnie, ale i pięknie.  Gałązki lipy i jabłoni pokryły się kryształkami szronu. Ptaszki licznie przybywają do zrobionego przez Cezarego karmnika. Sikorki, nieliczne wróble, sójki i gile, dzięcioł. Jak magnez przyciągają je kawałki słoniny zatknięte na drucikach oraz ziarenka owsa, pszenicy i słonecznika wsypane do środka. Dobrze, że odśnieżarka przejechała rano i wydobyła z tej wielkiej, śnieżnej równiny pogórzańskich pól kompletnie zasypaną i schowaną w śniegu drogę. Znowu pewnie dzisiaj jakieś sanie przemkną koło naszego domu. Wszak na taką pogodę to najlepszy pojazd dość często jeszcze w naszych stronach używany. Pojawi się też w ciągu dnia parę quadów, kilka samochodów osobowych, autobus szkolny i to by było na tyle. A poza tym będzie trwała cisza (przerywana, rzecz jasna, od czasu do czasu szczekaniem naszych psów) a śnieg i mróz pomalują w try miga rzeczywistość tak, jakby nic tu nie jeździło i w ogóle żywej duszy w okolicy nie było. Gdyby nie nieliczne smużki dymu unoszącego się z kominów sąsiednich domów zdawać by się nawet mogło, że to zupełne bezludzie, oddane we władanie coraz bardziej roztańczonej Królowej Śniegu.

- W sumie to niewiele się tu od dawnych czasów zmieniło. Widok przez okna prawie taki sam jak pięćdziesiąt, czy sto lat temu. I zima taka sama – wzdycha Cezary odsuwając firankę żeby lepiej widzieć drogę i przejeżdżające po niej z rzadka pojazdy sąsiadów.

- A jednak zmieniło się dużo! – odpowiadam i kartkuję książkę, której fragmenty chcę przeczytać Cezaremu. A w końcu tak dobrze nam w tej kuchni i tak nas oboje wciąga lektura, że czytam mu wszystko od początku do końca i tylko przez te kilka godzin czytania dla wzmocnienia popijam sok owocowy i podjadam podtykane przez męża ziarenka dyni i suszone owoce żurawiny…

   Akcja czytanej przeze mnie książki toczy się na Pogórzu Dynowskim w czasach II wojny światowej. Opowiada o kampanii wrześniowej, o życiu podczas okupacji, o konspiracji na tych terenach, o powojennej działalności band UPA. Książka obfituje we  wzruszające momenty, opowieści o  bohaterskich akcjach,  czy okrutnym zachowaniu okupantów, ale są też w niej opisy zim. Zim podobnych a jednocześnie niepodobnych do obecnych, bo pełnych wojennej grozy, głodu i lęku. Oto kilka fragmentów tej opowieści dotyczących koszmaru zimy 1941/1942…

„ Takich ostrych mrozów, obfitych opadów śniegu, zawiei i zamieci, mieszkańcy gminy Dubiecko nie przeżywali od dwudziestu lat. Już pierwszy, październikowy napływ „syberyjskich” mrozów, spowodował wielkie spustoszenie w zaskoczonej tym atakiem przyrodzie. Wróble zamarzały w locie i padały na ziemię. Jana, ps. „Sierotka” ubolewała nad losem niewinnych ptaszków i zbierała je niczym grudki lodu po podwórzu stryja Wojtusia, a także na klepisku jego stodoły.

   Trzaskającym mrozom towarzyszyły obfite opady śniegu, lodowate wiatry, zawieje i zamiecie. Drogę biegnącą przez wieś przykrywały dwumetrowe zaspy, przez które nie mogły się przebić zwykłe, drewniane pługi. Trzeba było łopatami wycinać głębokie tunele i torować przejazd dla niemieckich pojazdów i dla chłopskich sań. Sołtys organizował w tym celu „specjalne brygady” mężczyzn, które staczały łopatowe boje z zaspami, z mrozem i arktycznymi wiatrami”

   „W czasie tej wczesnej, ostrej i długiej zimy, ludziom brakowało opału, w który nie zdołali zaopatrzyć się w lecie i w jesieni. Liczył się każdy kawałek drewna choćby z płotu wyrwanego(…)”.

„Drzewa owocowe pękały od mrozów, masowo wymarzały także leśne drzewa.”

„W zimie 1942 roku, obok ostrych mrozów i śnieżyc, wystąpiła fala głodu, szczególnie przykrego na obszarach Polski wschodniej, okupowanej wcześniej przez Sowietów a następnie przez Niemców. Sprawcą głodu był nieurodzaj 1941 roku i szalejąca wojna na Wschodzie. Okupanci wyznaczali teraz ogromne kontyngenty w zbożu, ziemniakach, w mięsie i nabiale, których wielu rolników nie było w stanie odstawić. Wszelkie zaległości w dostawach płodów były bezwzględnie karane wywózką do obozu koncentracyjnego, bądź ciężkim więzieniem w Dubiecku lub w Przemyślu. Zagrożeni represjami rolnicy oddawali nieraz tej zimy ostatnie ziarno, żeby uniknąć policyjnej interwencji.”

„Z wioski każdego dnia wyruszali za chlebem nękani głodem ludzie, nieśli tobołki, wstępowali od domu do domu i prosili o garstkę ziarna, choćby kilka ziemniaków, czy buraków cukrowych, z których mogli ugotować słodki wywar lub gęstą melasę.”

„ Trafiali tutaj także ludzie ze wschodnich terenów powiatu, a nawet z dystryktu lwowskiego. Kupowali, lub żebrali datki żywnościowe, a kiedy wracali z tobołkami do swych domów na stacjach czyhała na nich policja niemiecka i ukraińska, żeby odebrać im te dobra i ukarać na nielegalny handel. Kary były szczególnie drastyczne: za kilka kilogramów ziemniaków, torebkę zboża, lub bochenek chleba, katowano właściciela w nieludzki sposób, a nawet rozstrzeliwano.” – Tomasz Blecharczyk, „Kryptonim „Niewiadka””, wydawnictwo Radostowa, Starachowice 2010.

   Wracamy z Cezarym do naszej zwyczajnej, pogórzańskiej rzeczywistości. Trzeba dorzucić drew do pieca. Nakarmić zwierzaki. Odśnieżyć przed domem. Przeczytać wiadomości w Internecie. Pójść do swych codziennych, zwyczajnych spraw ciesząc się tym, że dane nam jest żyć w latach pokoju i życząc sobie z całego serca by ten dobry czas nigdy się nie skończył…