Na co komu poezja…?

 

 …Czy ktoś w dzisiejszych czasach czyta jeszcze wiersze? A ci, co je piszą – skąd biorą wiarę, że do kogoś ich słowa dotrą…? A jeśli nawet dotrą, to czy są w stanie zmienić cokolwiek?

  Tego typu pytania retoryczne błądzą po mojej głowie nie od dziś. Bo przecież tak jakoś stało się na świecie, że liczy się wzajemne przekrzykiwanie, granicząca z butą pewność siebie, no i kłamstwa tak wymieszane z prawdami i półprawdami, że często nie sposób odróżnić jednego od drugiego. I gdzie w tym miejsce na poezję? Słowa leją się zewsząd brudnym, kipiącym potokiem, nieustającą powodzią zalewając rzeczywistość, zamulając zdolność zaufania komukolwiek oraz wyłączając chęć zrozumienia bliźniego a poprzez to zdolność empatii.

   Cisi nadwrażliwcy stają się w tym świecie coraz bardziej cisi a głośni i pewni siebie osobnicy, coraz głośniejsi. Ci pierwsi nie wierzą, by ich głos miał jakiekolwiek znaczenie, wybierają zatem milczenie, wycofują się i tylko patrzą z przerażeniem, bezradnością i smutkiem na to, co się dzieje. A ci drudzy wrzeszczą tak głośno, że zagłuszają wszystko inne, a przede wszystkim własne wątpliwości (o ile je, rzecz jasna, mają). I ci drudzy zdają się rządzić. Górować. Wypierać wszystko inne. Pogardzać, ośmieszać i wyszydzać myślących inaczej. Nawet tych cichych, niby to zupełnie dla nich niegroźnych. Tych zgnębionych naporem chamstwa, kłamstw i jawnej manipulacji, tych, którzy w ciągu dnia wypierając ze swych głów trudne tematy, w nocy przewracają się bezsennie z boku na bok. Coś ich boleśnie kłuje w sercu a śniąc popadają w jakieś męczące majaki o końcu świata albo przeciwnie, w marzenia o zbawionej od wszelkiego zła, niemalże rajskiej codzienności.  I sami już nie wiedzą, czy lepiej śnić złe, czy dobre sny? Bo po tych dobrych jakże ciężko wraca się do takiej jaka jest rzeczywistości, gdy strach włączyć telewizor albo Internet, bo stamtąd nadal płynie tylko ten po dawnemu brudny, coraz groźniejszy, coraz bardziej zawłaszczający wszystko potok…Natomiast po koszmarach można przynajmniej odetchnąć z ulgą, że dobrze, iż nastał czas przebudzenia. Że przecież może być gorzej…Ech, marna to jednak pociecha, zatem człowiek znowu robi wszystko by o tym, co boli nie myśleć. Ucieka się w swoją bańkę mydlaną. Zajmuje się swoimi zwyczajnymi sprawami, bo przecież życie toczy się nadal i wymaga należnego mu czasu, uwagi, starania…

   Piszę tego posta w kilka dni po przeczytaniu tomiku wierszy pt. „Piędź”, autorstwa ukraińskiego poety Ołeksija Czupy. I chociaż wiele się od tej pory zdarzyło w naszym kiszącym się w sprawach okołopandemicznych i politycznych kraju, to ja czuję w tej chwili się od tego dziwnie daleka. Natomiast wciąż  bliska jestem emocjom i uczuciom, które zrodziły się we mnie w trakcie lektury owych wierszy. Piszę „zrodziły”, lecz może lepiej byłoby napisać „uwolniły”. I to uczucie uwolnienia, a także spojrzenia z kiełkującą na nowo wiarą w przyszłość jest dla mnie bezcenne. 

 

Spróbuję Wam napisać jak to było, choć już na wstępie wiem, że nie będzie to łatwe…

  Jakiś czas temu na blogu Ani M.  ( http://bloganiam.blogspot.com/2020/10/wesprzyjcie-jesli-uznacie-ze-warto.html  )  przeczytałam wzruszający wiersz Ołeksija Czupy o tym, co przeżywa wygnana ze swego kraju kobieta, co straciła, jak bardzo czuje się odarta ze swojej bezpiecznej codzienności, z tego, co choć zdawało się pewne i niezmienne, zniknęło, jakby nigdy tego nie było. Zostały tylko poplątanie wspomnienia, znaki na duszy i ciele, drogocenne blizny…

 

„O, to wytatuowane na obojczyku słowo „światło”

na pamiątkę po lecie pod okupacją.

O, to długa blizna na nodze,

odłamek rakiety cię drasnął.

I pieścisz, pieścisz te znaki,

mając nadzieję, że skóra się przetrze

i światło duszy zostawi ten kostium,

przesiąknięty goryczą i swądem pożarów

żeby szukać nowego.”

Fragment wiersza – „L.#25”

 

   Mało kogo dzisiaj obchodzi już los uchodźców z ukraińskiego Donbasu. Tyle się wszak wokół złych rzeczy dzieje, tyle beznadziei i zgrozy wszędzie, że historie tamtych nieszczęsnych wygnańców na prawie nikim nie robią już wrażenia. Tym niemniej ci ludzie nadal walczą, nadal wierzą, że zdołają odbić z rąk najeźdźców  i odzyskać swe miejsce na ziemi, nadal tęsknią za normalnością. Jednak osacza ich coraz silniejsza niemożność, coraz większa obojętność a nawet niechęć. Świat ma wszak swoje sprawy i próżno czekać z jego strony na jakieś zmiłowanie.

   Przejrzałam się w tym wierszu i pojęłam, iż przecież nieomal każdy z nas jest dzisiaj takim bezradnym uchodźcą. Schowaliśmy się w sobie, nie mogąc znieść tego, co dręczy nas na zewnątrz. Pielęgnujemy dobre wspomnienia, pocieszamy się czymkolwiek się da, żeby nie oszaleć, nie załamać się, żeby ocalić fragment zwyczajnej, niezmiennej codzienności.  I choć wydaje się, że na pozór wszystko jest w porządku, to w środku, w sercu nieustannie czuć tę upartą drzazgę i nijak nie da się jej pozbyć…

  Kilka dni potem otrzymawszy z rąk listonosza zamówiony tomik poezji trawiona niecierpliwością i ciekawością rzuciłam wszelką robotę. Usiadłam przy kuchennym stole,  wzięłam w dłoń tę kilkudziesięciostronicową książkę i zaczęłam czytać ją na głos mężowi. Na początku myślałam, że przeczytam wiersz czy dwa, ale lektura wciągała nas oboje coraz mocniej. Niektóre fragmenty odczytywałam po wielekroć. Tak adekwatnie, tak silnie oddawały nasze pochowane głęboko uczucia i przemyślenia, jakby z nas samych wyartykułowały i wypłynęły w końcu na światło dzienne, jakby nareszcie wolno im było płynąć po wielu dniach dusznej blokady.

   Co jakiś czas robiłam pauzę w czytaniu. Głos mi się łamał. Łzy skapywały na okulary i zamazywały obraz a w oczach Cezarego widziałam, że podobnie jak ja, mocno przeżywa słowa ukraińskiego poety…Jak kipi w nas gorycz, żal, gniew i ból, że stało się z nami wszystkimi to, co się stało…

 

…Przystosowanie społeczne – jak słodko i mdło.

Przeżuli cie i uznali za swego,

dali ci pracę i postawili za ciebie wszystkie znaczki w ankietach.

Przystosowanie społeczne – to gdy cie ruchają, a ty uśmiechasz

 się do kamery.

Inaczej przystosować się nie da, zwłaszcza z twoim wrodzonym

masochizmem.”

Fragment wiersza „Anarchizm bytowy”

 

A potem uderzyły mnie słowa innego wiersza:

 

„A złodziej zalał moją ziemię

wódką

krwią

łzami

potem

Zamiesił obcymi rękami czarno-czerwoną

glinianą grudkę

ulepił, jak Bóg,

figurkę człowieka.”

Fragment wiersza – „L.#39 Magia voodoo”

 

   W nieco ponad godzinę przeczytałam dwadzieścia parę wierszy Ołeksija Czupy.*  Nie mogłam się od nich oderwać i pochłaniałam je niczym spragniony wędrowiec, który cudem jakimś znalazł na spieczonej żarem drodze wspaniale soczyste jabłko. Tego właśnie smaku szukałam od dawna, choć nie wiedziałam, że szukam. Te uczucia ożyły, o których nie ośmielałam się myśleć, że istnieją i są dla mnie, dla Cezarego tak ważne…Bo przecież, jak pisze poeta:

 

„Zmęczona trawa siwizny

kiełkuje na naszych głowach,

załamany głos nie wie już, co to śpiew –

tylko krzyk.”

Fragment wiersza – „L.#10”

 

   Pogładziłam z troskliwością jasnoszarą okładkę książki przedstawiającą na czołowej stronie poplamioną krwią kartkę papieru i dłoń usiłującą przykryć owe czerwone kropki... A potem z  głębokim westchnieniem odłożyłam na bok przeczytany tomik, wiedząc, że nie raz jeszcze do niego zajrzę, nie raz jeszcze będę czuła potrzebę przejrzeć się w zwierciadle tych prostych a tak silnie oddziałujących słów owego nieznanego do niedawna, młodego poety z ukraińskiego miasta Makiejewka…*

 Niedługo potem poszliśmy z mężem do ogrodu aby posadzić na polu nowe krzewy dzikiego bzu.  Na tym naszym małym kawałku pola. Na tej piędzi, która jest tylko nasza i tylko od nas jeszcze zależy, co na niej będzie rosło. I może za rok albo dwa znów doczekamy się obfitego kwitnienia a potem owocowania naszych ukochanych, bzowych krzewów...?

 

   Kończę tego posta tymi samymi słowami, którymi go zaczęłam. Tymi pytaniami, na które najlepiej poszukać odpowiedzi w głębi własnych serc…

…Czy ktoś w dzisiejszych czasach czyta jeszcze wiersze? A ci, co je piszą – skąd biorą wiarę, że do kogoś ich słowa dotrą…? A jeśli nawet dotrą, to czy są w stanie zmienić cokolwiek?

 * * *

 *Książkę Oleksija Czupy kupić można w prowadzonym przez Anię Matysiak wydawnictwie „Convivo”. Cały dochód z jej sprzedaży przeznaczony będzie na pomoc zajmującego się ukraińskimi uchodźcami stowarzyszenia” Dom otwarty”. Zamawiać książkę można tutaj:

 https://convivo.com.pl/2020/10/07/piedz-oleksija-czupy-w-tlumaczeniu-janusza-radwanskiego/

*Urodzony w 1986 r. Ołeksij Czupa – prozaik, poeta i tłumacz z zawodu jest filologiem oraz chemikiem. Obecnie mieszka i pracuje w Polsce. Poniżej link do ciekawego wywiadu z nim, w którym opowiada o tym, jak doszło do inwazji rosyjskiej na obwód doniecki i jak zareagowali nań wówczas jego znajomi i przyjaciele a potem jak bardzo zmieniła się tak swojska dotąd rzeczywistość.

https://krytykapolityczna.pl/swiat/czupa-donbas-bylo-stac-tylko-na-oszustow-i-zlodziei/